SAHİH-İ BUHARİ

Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’L İMAN

<< 9 >>

باب: أمور الإيمان

3. İMAN’IN KAPSAMINDA OLAN ŞEYLER

 

-وقول الله تعالى: {ليس البر أن تولوا وجوهكم قبل المشرق والمغرب ولكن البر من آمن بالله واليوم الآخر والملائكة والنبيين وآتى المال على حبه ذوي القربى واليتامى والمساكين وابن السبيل والسائلين وفي الرقاب وأقام الصلاة وآتى الزكاة والموفون بعهدهم إذا عاهدوا والصابرين في الباسأء والضراء وحين البأس أولئك الذين صدقوا وأولئك هم المتقون} /البقرة: 177/.{قد أفلح المؤمنون} /المؤمنون: 1/ الآية.

Allah Teala şöyle buyurmuştur: Birr (İyilik), yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kim­senin yaptığıdır ki, Allah'a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır, (Allah'ın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kal­mışlara, dileyenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekat verir. Antlaşma yaptığı zaman sözlerini yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zaman­larında sabreder. İşte doğru olanlar, bu vasıfları taşıyanlardır. Muttakîler ancak onlardır.[Bakara 177]

 

AÇIKLAMA:     İmanın kapsamında olan hususlardan kasdedîlen, İman’ın bizzat kendisini oluşturan veya iman edildiği için yapılan amellerdir. Bu ayetin delil getirilme ve konunun içinde geçen hadisle ilişkisi Abdürrezzak ve diğerlerinin Mücahid'den rivayet ettiği şu hadisten anlaşılmaktadır: Ebu Zer, Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e İmanı sorduğunda, Hz. Pegamber yukarıdaki ayeti okumuştur. Ayet takvanın yaİnız sayılan vasıflara sahip kişilerin özelliği olduğunu belirtmektedir. Buradaki takva sahiplerinden kasıt ise şirkten ve kötü amellerden korunanlardır. Bu ayette yer alan emirleri yapan, yasaklardan sakınanlar kamil müminlerdir. Ayet ve hadisin ortak noktası şudur: Ameller, tasdikle birlikte imanın kapsamına dahil olduğu gibi ayette sözü edilen "İyilik" kapsamına da dahildir.

Şayet "hadisin metninde tasdik yoktur" denilirse buna "tasdik, Müslim ve diğer imamların rivayet ettiği hadisin aslında bulunmaktadır" şeklinde cevap verir.

 

 

حدثنا عبد الله بن محمد قال: حدثنا أبو عامر العقدي قال: حدثنا سليمان بن بلال، عن عبد الله بن دينار، عن أبي صالح، عن أبي هريرة رضي الله عنه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: (الإيمان بضع وستون شعبة، والحياء شعبة من الإيمان).

 

[-9-] Ebu Hureyre r.a. şöyle demiştir: Nebiyy-i Muhterem sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: İman altmış bu kadar şu`bedir. Haya da iman’ın bir şu`besidir.  

 

 

AÇIKLAMA:     Küsur" üç ile on arasını ifade eder. Şube" ile kasdedilen parçadır. Bununla "iman altmış küsur özellikten oluşur" şeklinde bir anlam kasdedilmektedir.

 

Haya

 

Haya" çirkin şeyden kaçınmaya yönlendiren ve hak sahibinin hakkı konu sunda kusurlu davranmayı engelleyen bir huydur. Bu sebeple başka bir hadiste: "Hayanın bütünü hayırdır" buyruîmuştur. Şayet "haya doğuştan gelen bir huy dur, bu durumda nasıl imanın bir şubesi olabilir?" denilirse şu şekilde cevap verilir: "Haya yaratılıştan da gelebilir, sonradan da edinilebilir. Ancak bunu dine uygun kullanmak çaba, bilgi ve niyeti gerektirir. İşte bu sebeple imandan olur. Ayrıca taati yapmaya, günahtan kaçınmaya yönlendirdiği için de imandandır.

 

"Burada Hz. Peygamber niçin sadece hayadan bahset­miştir?" diye sorulursa şu şekilde cevap veririz: Haya bir bakıma geri kalan iman şubelerini yapmaya sevkeden bir etkendir. Çünkü hayalı kişi dünya ve ahirette rezil olmaktan korkarak Allah'ın emirlerini tutar, yasaklarından sakınır.

 

İmanın Şubeleri

 

Kadı Iyaz şöyle demiştir: "Bir grup alîm kendi ictihadları ile burada bahse­dilen imanın şubelerini belirlemeye çalışmışlardır. Ancak hadiste kasdedilenin bunlar olduğunu söylemek çok güçtür. Burada sayısı belirtilen şubeleri ayrıntılı olarak bilmemek imanı zedelemez".

 

Alimlerin bu konuda ortaya koyduğu görüşlerden yola çıkarak imanın şu­belerini aşağıdaki şekilde belirledim: Bu şubeler kalbin, dilin ve bedenin amelleri olarak üç kısma ayrılır.

 

A. Kalbin amelleri: Kalbin amelleri inanç ve niyet ile ilgili hususları içerir. Bu bölümde yirmi dört özellik bulunmaktadır:

 

1. Allah'a inanmak: Allah'ın zatına, sıfatlarına, birliğine, O'na benzer hiçbir şeyin bulunmadığına, O'ndan başka her şeyin sonradan yaratıldığına inanmak buna girer.

 

2. Meleklere inanmak,

3. Kitaplara inanmak,

4.  Peygamberlere inanmak,

5. Kadere, hayır ve şerrin Allah'tan olduğuna İnanmak,

6. Ahiret gününe inanmak: Kabir suali, ba's (yani öldükten sonra dirilme’ya), neşir, hesap, mizan, sırat, cennet ve cehenneme inanmak da buna dahildir.

 

7. Allah'ı sevmek,

8. Allah için sevmek- Allah için buğzetmek,

9. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem)’i sevmek ve onun yüceliğine inanmak: Hz. Peygamber'e selam getirmek, sünnetine uymak da buna girer.

10. İhlas. Riya ve nifakı terk etmek de buraya girer.

11. Tevbe,

12.  Havf (Allah'tan korkmak),

13.  Reca (Allah'ın rahmetini ümit etmek)

14. Şükür,

15. Vefa,

16. Sabır,

17. Kazaya rıza göstermek,

18. Tevekkül,

19. Rahmet,

20. Tevazu: Büyüğe saygı, küçüğe merhamet göstermek de buna girer.

21. Kibir ve kendini beyenmeyî terk etmek,

22. Kıskançlığı terk etmek,

23. Kin’i terk etmek,

24. Öfkeyi terk etmek.

 

B. Dilin amelleri: Dilin amelleri yedi özelliği içerir:

 

1. Tevhid'i telaffuz etmek,

2.  Kur'an okumak,

3. İlim öğrenmek,

4. ilim öğretmek,

5. Dua,

6. Zikir: İstiğfar da buna girer.

7. Boş sözlerden kaçınmak.

 

C. Bedenin amelleri: Bedenin amelleri otuz üç özelliği içerir.

 

a. Bunlardan on beş özellik kişinin bizzat kendisi ile ilgilidir:

 

1. Hissen ve hükmen temizlenmek: Necasetlerden kaçınmak da buna girer.

2. Avret yerlerini örtmek,

3. Farz ve nafile namazları kılmak,

4. Zekat,

5. Köle azat etmek,

6. Cömertlik: Yemek yedirmek ve misafirleri ağırlamak da buna girer.

7. Farz ve nafile oruçları tutmak,

8. Hacca gitmek ve umre yapmak

9. Tavaf etmek

10. İtikafta bulunmak,

11. Kadir gecesini araştırmak,

12. Dinini fitnelerden korumak: Şirk ülkesinden hicret etmek de buna girer.

13. Adağı yerine getirmek,

14. Yeminlerini tutmak,

15. Keffaretleri eda etmek.

 

b.  Altı özellik de kişinin kendisine bağlı olanlara karşı yerine getirmesi gere­ken görevlerdir:

 

1. Evlenmek suretiyle iffetini korumak,

2. Aile fertlerinin haklarını yerine getirmek,

3. Ana babaya iyilik etmek, onlara isyan etmekten kaçınmak,

4. Çocukları terbiye etmek,

5. Akrabalarla ilişkiyi sürdürmek,

6. İtaati hak eden efendilere itaat etmek (veya kölelere iyi davranmak).

 

c.  Bunlardan on yedi özellik topluma karşı yerine getirilmesi gereken Özel­liklerdir:

 

1. Adaletle hükmetmek,

2. Yöneticilere itaat etmek,

3. İnsanların arasını düzeltmek, (Haricîlerle ve eşkıya fle savaşmak da buna girer.)

4. İyilik konusunda yardımlaşmak: İyiliği emretmek ve kötülüğü yasaklamak da buna girer.

5. Dinde belirtilen cezalan (had cezalarını) uygulamak,

6. Cihad etmek, İslam ülkesinin sınırlarını korumak,

7. Emaneti eda etmek, ganimetin beşte birini hazineye ödemek,

8. Borç vermek, borç aldığında geri ödemek,

9. Komşuya ikram etmek,

10. İnsanlarla güzel ve iyi geçinmek,

11. Helal yoldan mal kazanmak ve bu malı gereken yere harcamak,

12. İsrafı ve gereksiz yere harcamayı terk etmek,

13. Selam’a karşılık vermek,

14. Hapşırana "yerhamükallah" demek,

15. İnsanlara eziyet vermemek,

16. Oyun ve eğlence gibi boş şeylerden kaçınmak.

17. Yoldan gelip geçenleri rahatsız eden şeyleri kaldırmak.

 

Bunlar toplam altmış dokuz özellik etmektedir. Burada birbirine eklenen özellikleri ayırmak suretiyle bunları yetmiş dokuza çıkarmak da mümkündür.

 

Müslim'in rivayetinde şu fazlalık yer almaktadır: "Bu özelliklerin en üs­tünü La ilahe illallah, en alt derecesi de gelip geçenleri rahatsız eden şeyleri yoldan kaldırmaktır". Bu hadis, imanla ilgili özelliklerin mertebeleri­nin birbirinden farklı olduğunu göstermektedir.